اختلال پانیک: علائم، درمان‌ها، و راهکارهای موثر

اختلال پانیک یکی از نوع‌های مشکلات اضطرابی است که برخی افراد با آن روبرو می‌شوند. افراد مبتلا به این اختلال، به طور مکرر و بدون هیچ خطر مشخصی، حملاتی از پانیک تجربه می‌کنند. این حملات می‌توانند با احساسات ناگهانی شدیدی همراه باشند و در مواجهه با خطرات واقعی و جدی، شبیه به رفتارهای نرمال ترس و هراس نشان می‌دهند.

اما در اختلال پانیک، این حملات بیشتر در شرایطی رخ می‌دهند که خطر واقعی وجود ندارد و فرد مبتلا به این اختلال، به طور ناگهانی با ترس، نگرانی و احساسات ناخوشایندی مواجه می‌شود.

برای توضیح بهتر، تصور کنید که در معرض یک خطر جدی هستید، مثلاً یک فرد قصد حمله به شما را دارد. در این حالت، بدن شما برای مقابله یا فرار، آماده می‌شود. ضربان قلب شما افزایش می‌یابد، خون به عضلات دست و پا می‌رود و شما احساس لرزش و نفس‌گیری می‌کنید. در این حالت، این واکنش‌ها اغلب منطقی و طبیعی است.

اما در اختلال پانیک، این حملات پانیک بدون هیچ خطری رخ می‌دهند. به طور ناگهانی، فرد مبتلا به این اختلال با احساسات ناگواری مانند ترس، نفس‌گیری و اضطراب مواجه می‌شود.

در اختلالات پانیک، افراد به طور ناگهانی و بدون هیچ خطر مشخصی، حملاتی از پانیک تجربه می‌کنند. در این حملات، شخص احساسات ناخوشایندی مانند ترس و تشویش شدید را تجربه می‌کند، به حدی که فکر می‌کند این حالت‌ها غیر واقعی است و مثل دیدن فیلمی برایش است.

بعضی افراد هر روز چند بار با این حملات مواجه می‌شوند، در حالی که برخی دیگر هر چند هفته یا ماه یک بار این تجربه را دارند. این حملات اغلب در مواقعی ناگهانی رخ می‌دهند و ممکن است حتی در خواب هم اتفاق بیافتند. افراد مبتلا به این اختلال، علاوه بر آزار روانی و ناراحتی‌های جسمی، ممکن است از ترساندن دیگران و رفتارهای غیرمعمول در حین حمله، خجالت بکشند.

بنابراین، بیشتر افراد مبتلا به این اختلال از محیط‌هایی که ممکن است باعث حملات پانیک شوند، فرار می‌کنند. آن‌ها ممکن است به ورزشگاه یا تالارهای بزرگ نروند، از سفر با اتوبوس یا هواپیما هراس داشته باشند، و در مسیرهایی که پل یا تونل دارند، از رانندگی اجتناب کنند.

اختلال پانیک همواره به طور ناگهانی و بدون هیچ اطلاع قبلی، آغاز می‌شود. این حملات می‌توانند در هر زمان و مکانی، مانند زمان رانندگی، در فروشگاه، حتی در زمان خواب، رخ دهند. آن‌ها ممکن است به صورت مکرر و متناوب یا حتی ناگهانی رخ دهند.

معمولاً علائم اختلال پانیک در چند دقیقه به اوج خود می‌رسند و معمولاً در محدوده ۵ تا ۲۰ دقیقه دوام می‌آورند. در موارد شدید‌تر، این حملات ممکن است بیشتر از یک ساعت طول بکشند. بنابراین، پس از پایان یک حمله، ممکن است شخص احساس خستگی و کسالت کند.

علائم شایع اختلال پانیک عبارتند از:
– احساس تهدید زودرس
– افزایش سرعت ضربان قلب
– تعریق
– لرزش بدن
– تنگی نفس و حس خفگی
– گرفتگی
– حالت تهوع
– گرفتگی شکم
– درد و ناراحتی در قسمت قفسه سینه
– سردرد
– سرگیجه، سبکی سر یا ضعف
– لمس شدن یا حس سوزن‌سوزن شدن دست و پا
– هراس از از دست دادن کنترل بدن
– هراس از مرگ

این حملات عصبی ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی هستند و می‌توانند زندگی روزانه شما را مختل کنند. یکی از ناخوشایندترین جنبه‌های این اختلال، همان ترس شدید از تکرار آن است.

علت ایجاد حمله پانیک به موارد متعددی بستگی دارد، از جمله:

1. تجربه‌ی موارد ناخوشایند در دوران کودکی مثل آزار جنسی یا تجاوز جنسی، نبود توجه و پرخاشگری والدین، یا بدرفتاری نزدیکان.

2. ژنتیک: اگر پدر یا مادر فرد دچار این اختلال شده باشند، احتمال ابتلا به این بیماری برای فرزندان بیشتر است.

3. مشکلات فیزیولوژیک مانند آریتمی قلبی، دیابت، بیماری‌های غددی، مصرف مواد مخدر یا داروهای خاص مثل ترامادول.

عوامل تشدید کننده اختلال پانیک به دو گروه تقسیم می‌شوند:

1. عوامل استرس‌زایی: مثل طلاق، ازدواج، شکست عشقی و…، که می‌تواند مشکلات روانی را بیشتر کند و در افراد مستعد، حملات پانیک را نیز تشدید کند.

2. عوامل اختصاصی: مثل ورزش کردن که می‌تواند با افزایش ضربان قلب حملات پانیک را تشدید کند، یا مصرف مواد مانند قهوه که ممکن است سیستم سمپاتیک را فعال کند و حملات پانیک را شروع کند.

بنابراین، هر عاملی که باعث ایجاد حس فیزیکی شدید و شعله‌ور شدن اضطراب شود، می‌تواند به عنوان یک عامل تشدید کننده این اختلال عمل کند.

برای تشخیص اختلال پانیک، متخصص با دیدن نشانه‌های فرد، تشخیص می‌دهد که آیا او به اختلال پانیک یا بیماری‌های دیگر مثل بیماری قلبی یا تیروئید دچار است. برای تشخیص درست و کامل، اقدامات زیر لازم است:

1. معاینه کامل و جسمانی: متخصص باید یک معاینه کامل و جسمانی انجام دهد.

2. آزمایش خون و نوار قلب: برای ارزیابی کارکرد تیروئید و قلب، آزمایش خون و نوار قلب انجام می‌شود.

3. پرسش‌نامه: فرد ممکن است از متخصص درخواست شود تا یک پرسش‌نامه ویژه در این زمینه را پر کند. همچنین، در صورت مصرف الکل یا مواد مخدر دیگر، باید این موضوع با پزشک مطبقت شود.

برای تشخیص درست اختلال پانیک، معیارهای زیر باید مشاهده شوند:

– فرد به صورت مکرر حملات وحشت ناگهانی تجربه می‌کند.
– فاصله بین دو حمله حدود یک ماه باشد و به علت ترس از تکرار مجدد، حمله دوباره رخ دهد.
– فرد به صورت دائم ترس دارد که حمله مجددی رخ دهد و این ترس باعث دست‌کم کنترل بیشتر از خود و همچنین حالت جنون و دیوانگی می‌شود.
– اختلال پانیک به علت مصرف داروها، بیماری‌ها یا اختلالات روانی دیگر نباشد.

در کل، برای تشخیص درست اختلال پانیک، باید به عوامل متعددی توجه کرد و بررسی‌های مختلفی را انجام داد.

 چه افرادی بیشتر در معرض این اختلال عصبی قرار می‌گیرند؟

علائم اختلال و حمله پانیک و وحشت‌زدگی معمولا در اواخر دوره نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شوند و این اختلال هم در زنان و هم در مردان مشاهده می‌شود. برخی عوامل که خطر ابتلا به این اختلال را افزایش می‌دهند عبارتند از:

پیشینه خانوادگی: اگر در خانواده سابقه اختلال پانیک وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به این اختلال بیشتر است.
اضطراب و استرس شدید: تحمل استرس و اضطراب بسیار در زندگی، مانند مرگ یا بیماری سخت یکی از نزدیکان، دوستان یا اعضای خانواده.
تجربه ضربه شدید احساسی و فیزیکی: نظیر تجربه تجاوز جنسی یا حضور در یک تصادف سخت.
تغییرات بزرگ در زندگی: تغییرات متعدد در زندگی مانند طلاق یا بچه‌دار شدن.
سیگار کشیدن یا مصرف بیش از حد کافئین: استفاده بیش از حد از مواد محرک مانند نیکوتین و کافئین.
تجربه تجاوز جنسی در کودکی: تجربه‌های ناخوشایند و تروماتیک در کودکی، مانند تجاوز جنسی.

این عوامل می‌توانند فرد را بیشتر در معرض اختلال پانیک قرار دهند.

تفاوت میان حمله پانیک و حمله اضطرابی چیست؟

علائم حمله پانیک و حمله اضطرابی معمولا مشابه هستند و به راحتی نمی‌توان تفاوت‌های میان این دو را تشخیص داد. با این حال، تفاوت‌های مهمی بین آن‌ها وجود دارد:

عامل محرک: حمله پانیک اغلب بدون هیچ عامل محرکی رخ می‌دهد، در حالی که حمله اضطرابی در پاسخ به یک تهدید یا وضعیت استرس‌زا به وجود می‌آید.
شدت علائم: علائم حمله پانیک حاد هستند و با احساس عدم واقعیت و جداشدگی از فضای حقیقی همراهند. در حالی که نشانه‌های اضطراب می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند.
زمان بروز: حمله پانیک به طور ناگهانی و آنی پیش می‌آید، در حالی که نشانه‌های حمله اضطرابی به تدریج در طول دقایق، ساعت‌ها و حتی روزها شدت می‌گیرند.
مدت زمان: حمله پانیک پس از چند دقیقه پایان می‌یابد، در حالی که علائم حمله اضطرابی ممکن است تا ماه‌ها و برای مدت طولانی باقی بمانند.

 نحوه تغییر سبک زندگی برای درمان حمله پانیک

با کمک‌های تخصصی، می‌توان تا حد زیادی اختلال پانیک را درمان کرد. اعمال برخی مراقبت‌ها نیز می‌تواند به مدیریت و کاهش نشانه‌های این اختلال کمک کند:

– **پایبندی به برنامه درمانی**: مواجه شدن با ترس‌ها و هراس‌ها ممکن است سخت باشد، اما درمان به شما کمک می‌کند تا احساس نکنید در خانه زندانی شده‌اید.
– **پیوستن به گروه‌های حمایتی**: حضور در گروه‌های حمایتی به شما این امکان را می‌دهد تا با افرادی که شرایط مشابهی دارند ارتباط برقرار کنید و از تجربیات جمعی بهره‌مند شوید.
– **اجتناب از مصرف الکل، کافئین و مواد مخدر**: این مواد می‌توانند حملات پانیک را تحریک کرده و آن‌ها را شدیدتر کنند.
– **تمرینات مدیریت استرس و تمرکز**: انجام یوگا، مدیتیشن، حرکات کششی و نفس عمیق کشیدن می‌توانند به کاهش استرس کمک کنند.
– **ورزش و فعالیت‌های بدنی**: انجام ورزش‌های هوازی می‌تواند بهبود خلق و خو را تسهیل کند.
– **داشتن خواب کافی**: خواب کافی در شب می‌تواند از احساس خستگی مداوم در طول روز جلوگیری کند.

حمله عصبی پانیک در خواب

اختلال پانیک می‌تواند در خواب نیز رخ دهد و باعث ایجاد حس تشویش و استرس شدید و ناگهانی شود. علائم اختلال پانیک شبانه عبارتند از:

– از دست دادن کنترل بدن در زمان خواب
– تغییر شدید دمای بدن
– سرگیجه، سردرد و ضعف
– درد و ناراحتی در قفسه سینه و تنگی نفس
– تمایل به گریه کردن
– حالت تهوع
– لرز در بدن
– افزایش ضربان قلب
– بیش فعالی
– تعریق بیش از حد
– احساس شدید سرما یا گرما

این حملات ممکن است به حدی شدید باشند که فرد حس کند دچار حمله قلبی شده است. با گذشت زمان، این اختلالات ممکن است بدتر شوند. این وضعیت به نام‌های “حملات وحشت شبانه” یا “وحشت شبانه” نیز شناخته می‌شود.

حملات پانیک شبانه معمولا چند دقیقه طول می‌کشند، اما فرد مدت زیادی نیاز دارد تا به حالت عادی بازگردد و دوباره به خواب برود. این حملات عصبی اغلب باعث بی‌خوابی می‌شوند، زیرا افکار استرس‌زا باعث کابوس‌های شبانه و بیداری می‌شوند. فرد ممکن است پس از دیدن کابوس با استرس، اضطراب، ترس، لرزش، وحشت زیاد یا حتی فلج خواب مواجه شود.

فلج خواب زمانی رخ می‌دهد که فرد به صورت ناآگاه از خواب بیدار می‌شود ولی هیچ کنترلی بر بدن خود ندارد. فلج خواب می‌تواند در هر موقعیتی اتفاق بیفتد و در سیکل خواب اختلال ایجاد کند. این وضعیت که فرد نمی‌تواند کنترل خود را به دست بگیرد، به “بختک” نیز معروف است و برخی دلایل آن را ماورایی می‌دانند.

این اختلال هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده می‌شود، اما در کودکان شایع‌تر است. اختلال پانیک در بزرگسالان معمولاً با مشکلات روانی دیگر مانند استرس، مشکلات خلقی، پرخوری و وسواس همراه است.

 چه زمانی باید برای درمان حمله پانیک به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم و نشانه‌های اختلال پانیک را دارید، بهتر است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید. این اختلالات اگرچه بسیار آزاردهنده و ناراحت‌کننده هستند، خطرناک نیستند، اما بدون درمان ممکن است شدیدتر شوند و کنترل آن‌ها دشوارتر شود.

علائم حمله پانیک ممکن است مشابه علائم بیماری‌های جدی مانند حمله قلبی باشد. اگر نمی‌دانید علت علائم شما چیست، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا وضعیت شما به دقت بررسی شود.

داروهای مسکن برای درمان حمله پانیک در طب سنتی

برخی از داروهای مسکن که در طب سنتی برای درمان اختلال پانیک استفاده می‌شوند، عبارتند از:

جنسینگ: جنسینگ یکی از گیاهان دارویی است که باعث خواب‌آلودگی نمی‌شود و به شما انرژی زیادی برای انجام امور روزانه می‌دهد. پس از استفاده از این گیاه دارویی، حس خوبی خواهید داشت و می‌توانید با انرژی بیشتری به کارهای خود بپردازید.

بادرنجبویه: بادرنجبویه اثر آرام‌بخشی زیادی دارد و می‌تواند به کاهش حملات عصبی پانیک و علائم آن مانند بی‌خوابی، سردرد و تپش قلب کمک کند.

داروهای مسکن طبیعی برای درمان حملات پانیک در طب سنتی

برخی از داروهای مسکن طبیعی که در طب سنتی برای درمان اختلال پانیک استفاده می‌شوند عبارتند از:

گل ساعتی
گل ساعتی یکی از داروهای مسکن طبیعی است که برای درمان اختلالات عصبی مفید است. این گیاه به عنوان یک مسکن طبیعی عمل می‌کند. اگر دچار بی‌خوابی هستید یا خواب راحتی ندارید، می‌توانید قبل از خواب از گل ساعتی استفاده کنید.

جو دوسر
برای کاهش حملات عصبی پانیک، هر روز جو دوسر مصرف کنید. این گیاه به کاهش مشکلات تنفسی کمک می‌کند و احساس خفگی و ناتوانی در نفس کشیدن را کاهش می‌دهد.

سنبل الطیب
سنبل الطیب به عنوان یک داروی ضد اضطراب و مسکن قوی شناخته می‌شود. این گیاه بر روی اسید آمینه گاما آمینو بوتیریک اسید که در تنظیم استرس نقش دارد، اثر می‌گذارد. سنبل الطیب با کاهش تحریکات عصبی، به درمان حملات پانیک کمک می‌کند.

بابونه
بابونه یکی دیگر از داروهای مسکن طبیعی است که برای کاهش تپش قلب مفید است. با استفاده منظم از بابونه، می‌توانید تپش قلب خود را کاهش داده و از وقوع حملات پانیک جلوگیری کنید.

در طب سنتی، گیاهان دارویی زیادی برای درمان حملات عصبی پانیک وجود دارد که به تسکین استرس و بهبود کیفیت خواب کمک می‌کنند. با گذشت زمان، استفاده از این گیاهان می‌تواند به کاهش حملات عصبی کمک کند.