آشنایی با اختلال بیش فعالی-نقص توجه (ADHD) در کودکان: علت‌ها و راهکارهای درمانی

اختلال بیش فعالی-نقص توجه (ADHD) یکی از متداول‌ترین مشکلات رشد عصبی در دوران کودکی است. این اختلال یکی از مواردی است که پزشکان و پژوهشگران به طور کامل بررسی کرده‌اند. برای افراد مبتلا به این اختلال و خانواده‌ها و جامعه، پیامدهای منفی زیادی وجود دارد که به عنوان یک مسأله مهم در عرصه بهداشت عمومی شناخته می‌شود.

تشخیص اختلال بیش فعالی-نقص توجه به طور قابل توجهی به گزارش والدین و معلمان وابسته است. هیچ آزمایش آزمایشگاهی قطعی برای تشخیص ADHD وجود ندارد. تشخیص این اختلال ممکن است با دیگر مشکلات مانند ناتوانی یادگیری، اختلال رفتاری، و اختلالات اضطرابی اشتباه گرفته شود. همچنین، علایم این اختلال ممکن است با علایم دیگری تطابق داشته باشد.

هنوز علت دقیق اختلال بیش فعالی-نقص توجه مشخص نشده است، اما تحقیقات اخیر نشان داده است که ژنتیک و عوامل محیطی مانند سابقه زایمان زودرس و شاید مصرف سیگار توسط مادر در دوران بارداری ممکن است نقش داشته باشند. کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال به مراکز بهداشتی و روانی بیشتری مراجعه می‌کنند و اغلب رفتارهای مخاطره‌آمیزی مثل سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر دارند.

سه نوع اختلال بیش فعالی-نقص توجه (ADHD) وجود دارد:

1. عمدتا نقص توجه: افراد مبتلا به این نوع ADHD مشکلات شدیدی در تمرکز، انجام کارها و پیروی از دستورالعمل ها دارند.

2. عمدتا بیش فعال-تکانشی: افراد مبتلا به این نوع ADHD در ابتدا رفتارهای بیش فعال-تکانشی مانند بی قراری و قطع حرف افراد را نشان می‌دهند.

3. ترکیبی بیش فعال-تکانشی و بی توجهی: این نوع اختلال بیش فعالی شامل ترکیبی از رفتارهای بی توجه و بیش فعال-تکانشی است و شایع‌ترین نوع ADHD است.

برای درمان اختلال بیش فعالی، درمان‌های دارویی روانی، به ویژه داروهای محرک مورد استفاده قرار می‌گیرند. این درمان‌ها به کاهش علائم اصلی اختلال بیش فعالی کمک می‌کنند و همچنین بهبود توانایی‌های افراد برای انجام وظایف روزمره را فراهم می‌کنند. همچنین، درمان‌های روان‌دارویی می‌توانند در بهبود عملکرد تحصیلی کودکان نیز موثر باشند.

درمان‌های استاندارد برای بزرگسالان شامل دارو، آموزش، آموزش مهارت‌ها و مشاوره روان‌شناختی است. ترکیبی از این درمان‌ها معمولاً موثرترین راه درمانی است که می‌تواند به مدیریت علائم ADHD کمک کند.

درمان‌های مختلفی برای مدیریت اختلال بیش فعالی-نقص توجه (ADHD) وجود دارد:

1. روان درمانی:
– روان درمانی می‌تواند به شما کمک کند که احساسات خود را در مواجهه با ADHD بهبود بخشیده و مدیریت بهتری بر زندگی خود داشته باشید.
– این نوع درمان همچنین می‌تواند به شما در مدیریت روابط با دیگران کمک کند، به ویژه زمانی که ممکن است با همسالان یا دیگران مشکل داشته باشید.
– در جلسات روان درمانی، ممکن است الگوهای رفتاری خود را شناسایی کنید و یاد بگیرید که چگونه انتخاب‌های سالم‌تری داشته باشید.

2. رفتار درمانی:
– رفتار درمانی به شما کمک می‌کند تا رفتارهایی که باعث مشکلات و استرس شما می‌شود را مدیریت و تغییر دهید.
– هدف این نوع درمان این است که به شما یاد بدهد چگونه رفتارهای خود را در مواجهه با موقعیت‌های مختلف کنترل کنید و آن‌ها را به شکل مناسبی تغییر دهید.
– استراتژی‌هایی که در این درمان استفاده می‌شود معمولاً شامل بازخورد مستقیم برای کمک به یادگیری رفتارهای مثبت است، به عنوان مثال، استفاده از سیستم پاداش برای حمایت از رفتارهای مثبت.

درمان شناختی رفتاری (CBT) یک نوع روان درمانی کوتاه مدت است که بر اصلاح الگوهای منفی تفکر و جایگزینی آنها با الگوهای جدید و سالم تمرکز دارد. این درمان می‌تواند به افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی-نقص توجه (ADHD) کمک کند تا با مشکلات زندگی روزمره مانند مدیریت زمان و اهمال کاری مقابله کنند. همچنین می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا با الگوهای فکری ناسازگار که ممکن است مانع از پیشرفت آنها شوند، مقابله کنند.

درمان‌های دارویی نیز برای مدیریت ADHD مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها اغلب توسط پزشکان تجویز می‌شوند و به طور کلی ایمن و موثر محسوب می‌شوند. معمولاً این داروها شامل محرک‌ها هستند که سطوح مواد شیمیایی مغز را تنظیم می‌کنند. این داروها می‌توانند به کاهش علائم و بهبود تمرکز و توجه کمک کنند. هرچند، ممکن است برخی از افراد عوارض جانبی را تجربه کنند که می‌توان با همکاری با پزشک مدیریت و کنترل آنها را بهبود بخشید.

برای درمان اختلال بیش فعالی-نقص توجه (ADHD) از داروهای مختلفی استفاده می‌شود. یکی از این داروها اتوموکستین است که یک داروی غیرمحرک است. همچنین برخی از داروهای ضدافسردگی مانند بوپروپیون نیز برای درمان ADHD استفاده می‌شود. این داروها کندتر از داروهای محرک عمل می‌کنند. اگر فرد به دلیل مشکلات سلامتی نتواند از داروهای محرک استفاده کند یا اگر داروهای محرک عوارض جانبی شدیدی داشته باشند، داروهای غیرمحرک می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند.

برای مدیریت رفتار اختلال بیش فعالی، مداخلات رفتاری مانند آموزش رفتاری والدین و مداخلات رفتاری در کلاس درس موثر هستند. این مداخلات می‌توانند به کاهش علائم اصلی ADHD کمک کنند. نسبت به داروهای محرک، مدیریت رفتاری می‌تواند موثرتر باشد و در بهبود جنبه‌های عملکرد مانند تعاملات والدین-کودک و کاهش رفتارهای مخالفانه-سرکشانه مؤثرتر باشد.

برای برخی از افراد، درمان ترکیبی با استفاده از داروها و مداخلات رفتاری موثرتر است. به‌علاوه، برای برخی افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی و اضطراب همزمان، ترکیب دارو و مدیریت رفتار می‌تواند مفید باشد. این درمان‌ها ممکن است بر نتایج تحصیلی و آموزشی تأثیر بیشتری داشته باشند.

اختلال بیش فعالی-نقص توجه (ADHD) یک اختلال طولانی مدت و مخرب است که ممکن است بر زندگی فرد تأثیر بگذارد. این تأثیرات می‌تواند شامل مشکلات در تحصیل، مهارت‌های اجتماعی، و روابط نزدیک با والدین باشد.

کودکان مبتلا به ADHD بیشتر در معرض خطر پیامدهای منفی در طولانی مدت هستند، مانند کمبود موفقیت در تحصیل و شغل. با رشد کودکان، تأثیر این اختلال بر زندگی آنها و خانواده‌هایشان تغییر می‌کند. مشکلات اساسی وابسته به شرایط زندگی بعدی (پس از بلوغ)، یک تصویر متفاوت از زندگی بعدی ایجاد می‌کند.

یک محیط حساس به نیازهای فرد مبتلا به ADHD و آگاهی از پیامدهای این اختلال بسیار مهم است. مدیریت مناسب از نظر پزشکی و رفتاری با هدف حمایت از فرد مبتلا به اختلال بیش فعالی و اجازه دادن به آنها برای به دست آوردن توانایی‌های کامل خود و در عین حال کاهش تأثیرات ناخواسته بر خود و جامعه، یک هدف مهم است.

در سن پیش دبستانی، شدت بازی غیرمعمول، بی‌تمرکزی و حرکت بیش از حد برخی از ویژگی‌های کودکان مبتلا به ADHD است. اما برخی از این کودکان ممکن است همچنان استعدادهای برجسته‌ای داشته باشند. مشکلات مرتبط مانند تاخیر در رشد، رفتار معاند، و مهارت‌های اجتماعی ضعیف نیز ممکن است وجود داشته باشد. در این مرحله، مشاوره و حمایت هدفمند برای والدین بسیار اهمیت دارد، زیرا استرس والدین ممکن است زمانی که کودک به دستورات معمولی والدین پاسخ نمی‌دهد، بسیار زیاد باشد.

کودکان دبستانی مبتلا به ADHD معمولاً متفاوت از همکلاسی‌هایشان دیده می‌شوند، زیرا دیگران شروع به پیشرفت در مهارت‌ها و رشد می‌کنند که به آنها کمک می‌کند در مدرسه موفق شوند.

اگرچه ممکن است یک معلم حساس بتواند محیط کلاس را به گونه‌ای تنظیم کند که یک کودک مبتلا به ADHD قادر باشد با موفقیت درس بخواند، اما اغلب این کودکان با شکست تحصیلی، رفتار مخالف همسالان و کاهش اعتماد به نفس مواجه می‌شوند.

مشکلاتی مانند مشکلات یادگیری خاص ممکن است بر روی این کودکان تأثیر بگذارد و فرآیند تشخیص و مدیریت آنها را پیچیده‌تر کند. ارزیابی توسط یک روانشناس آموزشی می‌تواند به شناسایی نقاط قوت و ضعف در یادگیری کمک کند و توصیه‌های لازم برای کمک به کودک در کلاس درس ارائه دهد.

در این سن، مشکلات ممکن است در خانه یا در بیرون با مراقبین (مثلاً در خرید، در پارک یا در محیط خانوادگی) نیز مشهود تر باشد. والدین ممکن است متوجه شوند که دیگران از مراقبت از کودک اجتناب می‌کنند و دیگر کودکان را به مهمانی‌ها یا بازی‌های خارج از منزل دعوت نمی‌کنند.

بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD الگوهای خواب نامناسبی دارند. اگرچه به نظر می‌رسد که به خواب زیادی نیاز ندارند، اما رفتار آنها در طول روز معمولاً بدتر می‌شود وقتی که الگوی خوابشان تحت تأثیر قرار می‌گیرد. به همین دلیل، والدین کمتر وقتی برای خود دارند زیرا باید همیشه مراقب کودکشان باشند.

این موضوع باعث می‌شود روابط خانوادگی به شدت آسیب ببیند و در برخی موارد ممکن است به هم بپاشد و مشکلات اجتماعی و مالی بیشتری را به همراه داشته باشد.

ارزیابی کیفیت زندگی کودکان مبتلا به ADHD دشوار است. این ارزیابی‌ها معمولاً توسط والدین، معلمان یا متخصصان مراقبت‌های بهداشتی انجام می‌شود. همچنین، گزارش شده است که برادران و خواهران کودکان مبتلا به ADHD در معرض افزایش خطر ابتلا به اختلالات رفتاری و عاطفی هستند.

در زمینه عملکرد تحصیلی و آموزشی، کودکان مبتلا به ADHD عملکرد تحصیلی ضعیفی دارند. آن‌ها در مقایسه با گروه کنترل، نمره کمتری در آزمون‌های خواندن می‌گیرند و احتمال بیشتری برای اخراج یا تعلیق دارند. همچنین، آن‌ها بیشتر از خدمات آموزشی ویژه استفاده می‌کنند و از خدمات جانبی بیشتری نیز بهره می‌برند.

کنترل اختلال بیش فعالی از کودکی اهمیت بسیاری دارد. این اختلال می‌تواند موفقیت‌های تحصیلی و حرفه‌ای را مختل کند، اما با ارزیابی دقیق می‌توان بهبود آن را پیدا کرد. اگر اختلالی قابل توجه وابسته به ADHD تشخیص داده شود، درمان باید آغاز شود. درمان‌های فعلی معمولاً بر روی تسکین کوتاه مدت علائم اصلی تمرکز دارند، به‌طوری‌که زمان‌های مهم روز، مانند صبح قبل از مدرسه و عصر تا زمان خواب، زیاد تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند. این می‌تواند منجر به تأثیرات منفی بر عملکرد کودک و خانواده شود و در بهینه‌سازی عزت نفس و رشد سلامت روان بلندمدت موفق نباشد.

در مرحله نوجوانی، اختلال بیش فعالی ممکن است تغییراتی را تجربه کند. اگرچه می‌تواند باعث کاهش بیش فعالی شود، اما بی‌توجهی، تکانشگری و بی‌قراری درونی همچنان مشکلات اصلی هستند. نوجوانان مبتلا به این اختلال ممکن است احساس کنند که تحریف شده‌اند و در رشد طبیعی خود تأخیر دارند.

افراد جوان مبتلا به اختلال بیش فعالی در معرض خطرات متعددی هستند، از جمله افت تحصیلی، ترک تحصیل، بارداری زودرس و رفتارهای جرمی. رانندگی نیز می‌تواند یک خطر اضافی برای آن‌ها ایجاد کند، زیرا هنگام حرکت آهسته به راحتی از تمرکز بر رانندگی منحرف می‌شوند و در عین حال، هنگام رانندگی سریع نیز ممکن است خطرات رانندگی را افزایش دهند.

تقریباً ۶۰ درصد از افرادی که در دوران کودکی علائم اختلال بیش فعالی داشتند، همچنان در زندگی بزرگسالی با مشکلاتی مواجه هستند. این افراد ممکن است از شغل اخراج شوند و قبل از پیدا کردن شغل دائمی، باید چندین شغل را امتحان کنند.

آنها ممکن است نیاز به انتخاب کارهای خاص داشته باشند و بیشتر اوقات برای خودشان کار می‌کنند. در محیط کار، این افراد ممکن است با مشکلات بیشتری در ارتباط با کارفرمایان و همکارانشان روبه‌رو شوند، که این مشکلات ممکن است از تأخیر، غیبت، خطاهای بیشتر و ناتوانی در انجام کارهای مورد انتظار ناشی شود.

در خانه، مشکلات روابط و جدایی شایع‌تر است. خطر سوءمصرف مواد در افراد بالغ که علائم اختلال بیش فعالی را دارند و دارو را دریافت نمی‌کنند، به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد که این باعث ایجاد مشکلات بیشتر می‌شود.

یکی از نگرانی‌های مربوط به درمان اختلال بیش فعالی این است که ممکن است منجر به اعتیاد به مواد مخدر در آینده شود. جوانان مبتلا به اختلال بیش فعالی ریسک پذیرتر هستند و داده‌های موجود نشان می‌دهد که این افراد با اختلال بیش فعالی درمان نشده بیشترین خطر سوء استفاده از مواد را دارند.

در نهایت، هر فرد باید برای مدیریت علائم اختلال بیش فعالی خود گزینه‌های مناسبی را انتخاب کند. از روش‌های مختلفی برای درمان این اختلال استفاده می‌شود، از جمله مداخله رفتاری و داروهای تجویزی. بهترین راه حل برای هر فرد می‌تواند متفاوت باشد، بنابراین مشاوره با پزشک متخصص در این زمینه بسیار مهم است.