معرفی و انواع کانال‌های دندان

دندان‌ها درون دهان انسان هستند و هرکدام حداقل یک ریشه دارند. هر ریشه هم حداقل یک کانال دندانی دارد. دندان‌ها ممکن است یک، دو یا حتی سه کانال داشته باشند. این کانال‌ها درون ریشه دندان قرار دارند و از کانال‌های فرعی، کانال اصلی و مغز دندان تشکیل شده‌اند. ریشه دندان‌ها ممکن است به هم متصل یا جدا باشند. یک دندان‌پزشک با تجربه می‌تواند با آشنایی از انواع ریشه دندان، فرایند درمان دندان را ساده‌تر کند. در قسمت مرکزی هر دندان، یک حفره به نام مغز دندان وجود دارد که از بافت‌های همبند، رگ‌های خونی و اعصاب تشکیل شده است. مغز دندان با یک پوشش به نام عاج یا مینای دندان پوشیده می‌شود.

آناتومی کانال دندان از حفره مغز دندان و کانال‌های ریشه تشکیل شده است. کانال‌های فرعی بیشتر در انتهای ریشه دیده می‌شوند، اما ممکن است در هر قسمتی از دندان وجود داشته باشند. تعداد کانال‌ها بیشتر می‌شود هرچه تعداد ریشه دندان بیشتر باشد، و این تعداد ممکن است از یک تا چهار عدد باشد. در برخی موارد، می‌توان پنج یا بیشتر کانال را مشاهده کرد.

فضای داخل کانال یا همان مغز دندان با اعصاب، عروق و بافت پر شده است. این مغز دندان در شکل‌دهی و رشد دندان دائمی نقش دارد، همچنین دندان را تغذیه می‌کند و رطوبت و انعطاف پذیری ساختار دندان را حفظ می‌کند و در نهایت دندان را در برابر شکستگی مقاوم می‌کند.

گاهی اوقات، دندان‌های شما ممکن است در تعداد ریشه‌ها و کانال‌های دندانی با دندان‌های مشابه دیگر متفاوت باشند. برخی دندان‌ها دارای ریشه‌های مولار و پری‌مولار هستند که به هم متصل شده‌اند. در این حالت، تعداد کانال‌های دندان ممکن است متفاوت باشد. تفاوت میان ریشه و کانال دندان را می‌توان به این شکل توضیح داد:

– ریشه اضافی: ممکن است دندان‌های شما نسبت به دندان‌های مشابه دارای ریشه بیشتری باشند، در نتیجه تعداد کانال‌های بیشتری را داشته باشند. این امر البته بسیار نادر است.

– ریشه‌های همجوار شده دندان: به علاوه داشتن ریشه اضافی، ممکن است دندان‌هایی وجود داشته باشند که چندین ریشه مولار و پری‌مولار یا چند ریشه به هم متصل داشته باشند. در این حالت، اختلافی بین کانال و ریشه دندان وجود دارد. این اختلاف اما فرآیند درمان عصب‌کشی را دشوار نمی‌کند. اما دندان‌هایی که چنین ویژگی‌هایی دارند، ممکن است تعداد کانال‌های متفاوتی داشته باشند.

تعداد کانال‌های بیشتر در دندان‌ها امری نادر نیست، به ویژه در دندان‌های شبیه به دندان‌های نیش پایین. برای شناسایی تعداد کانال‌ها و ریشه‌های دندان، سه روش متداول وجود دارد که عبارتند از:

1. تشخیص لامسه:
یکی از روش‌های شناسایی تعداد کانال و ریشه‌های دندان استفاده از حس لامسه است. این روش، در طول درمان ریشه‌درمانی بسیار مفید است. وقتی که دندانپزشک فایل‌های عصبی دندان را تمیز می‌کند، این روش به او نشان می‌دهد که فایل‌ها در طول کانال به سمت پایین و بالا چه مسیری طی می‌کنند. به عبارت دیگر، تصویری از ساختار دندان به دندانپزشک ارائه می‌شود.

2. معاینه چشمی:
مشاهده دندان یا معاینه چشمی بخش مهمی از تعیین تعداد کانال‌ها و ریشه‌های دندان است. دندانپزشک پس از بازکردن تاج دندان، می‌تواند کف حفره پالپ ریشه و کانال‌ها را مشاهده کند. در این روش، از ابزارهای مختلفی استفاده می‌شود، از جمله میکروسکوپ دندانپزشکی. این ابزار توسط اندودنتیست استفاده می‌شود و برای عصب‌کشی دندان‌های پیچیده بسیار مفید است.

قبل از هر اقدامی از سوی دندانپزشک، یک عکس رادیوگرافی از دندان گرفته می‌شود. این عکس‌ها بیشترین اطلاعات مربوط به کانال و ریشه دندان را به دندانپزشک می‌دهند. رادیوگرافی دندان، یکی از رایج‌ترین نوع‌های رادیوگرافی است که در این عمل دیده می‌شود. برخی اوقات، دندانپزشک برای بهترین تشخیص و کسب اطلاعات بیشتر، از زوایای مختلفی عکس رادیوگرافی دندان می‌گیرد.

مسدود شدن کانال دندان ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد که نیاز به تشخیص دندانپزشک دارد. اما دلایل شایع بسته شدن کانال عبارتند از:

1. انحنای ناگهانی در کانال و کلسیفیکاسیون آپیکال (سر کانال)، که اغلب ترکیبی از عوامل مختلف می‌باشد.

2. پوسیدگی دندان
3. ترک خوردن دندان
4. ترمیم‌های وسیع
5. ضربه به دندان یا دهان
6. انجام مداوم درمان‌های دندانپزشکی

این موارد می‌توانند منجر به عفونت، تجمع باکتری، آبسه، التهاب و مسدود شدن کانال دندان شوند. زمانی که پالپ دندان آسیب می‌بیند، در طول زمان تجزیه می‌شود و به درمان آن نیاز دارد.

روت کانال و عصب کشی دو روش مختلف برای درمان دندان‌های عفونی هستند. در واقع، این دو روش به دندان‌ها کمک می‌کنند تا از عفونت و درد آزاد شوند، اما با تفاوت‌هایی که ارزش بررسی دارند.

روت کانال معمولاً زمانی انجام می‌شود که بافت نرم داخل دندان به دلیل عفونت یا پوسیدگی زیاد تورم و التهاب کرده باشد. اگر این درمان صورت نگیرد، عفونت می‌تواند بدتر شود و بخواهد دندان را خارج کنند. اما باید توجه داشت که روت کانال به معنای کشتن دندان نیست؛ بلکه بافت‌های عفونی و التهابی از داخل دندان تمیز می‌شوند و دندان پس از آن ترمیم می‌شود. در واقع، ریشه دندان حفظ می‌شود و فقط بافت‌های ملتهب از داخل آن خارج می‌شود.

عملیات عصب کشی به معنای حذف قسمت نرم یا پالپ داخلی دندان است. این پالپ از بافت‌های عروق خونی، همبند و اعصاب ساخته شده است و به رشد دندان کمک می‌کند. این درمان معمولاً زمانی انجام می‌شود که عصب دندان به دلیل پوسیدگی از بین رفته باشد و درد و دیگر مشکلات ایجاد کند.

بنابراین، روت کانال و عصب کشی هر دو به درمان دندان‌های عفونی کمک می‌کنند، اما بافت‌های مورد توجه و فرآیند درمانی آنها متفاوت است.

دندان‌ها دارای انواع مختلفی از کانال‌ها هستند که بر اساس موقعیت و تعداد آنها متفاوت است. این کانال‌ها شامل کانال‌های فرعی، کانال اصلی و مغز دندان می‌شوند. همچنین، تعداد کانال‌ها و ریشه‌های دندان‌ها متفاوت است:

– دندان‌های جلویی در فک بالا دارای یک کانال هستند.
– دندان نیش فک بالا یک کانال دارد.
– پرمولرهای اول در فک بالا دارای دو کانال هستند.
– پرمولرهای دوم در فک بالا ممکن است یک یا دو کانال داشته باشند.
– مولرهای فک بالا دارای سه کانال یا بیشتر هستند.
– دندان‌های جلویی و فک پایین دارای یک کانال هستند.
– دندان نیش فک پایین دارای یک کانال است.
– پرمولرهای فک پایین دارای یک کانال هستند.
– مولرهای فک پایین ممکن است دو یا بیشتر از سه کانال داشته باشند.